"Mama, wat is dat?" ons meisje wijst richting de begraafplaats waar we langs rijden. Het is niet de eerste keer dat ze dat vraagt: de laatste tijd vraagt ze het iedere keer als we daar langskomen. Blijkbaar laat ze zich niet afschepen met de vage antwoorden die ik eerder heb gegeven. Ik vind het lastig. Wanneer vertel ik onze blije, onbezorgde kleuter over dat het leven eindig is? Liever stel ik dat zo lang mogelijk uit. Aan de andere kant wordt ze er vroeg of laat toch een keer mee geconfronteerd want de dood hoort helaas ook bij het leven. Ik besluit daarom dat het goed is dat ze er alvast het èèn en ander over weet. Ik vertel haar dat het een begraafplaats is en dat daar mensen begraven liggen die zijn overleden. "Mijn vriendin ligt daar ook". Ik flap het eruit voor ik bedenken kan wat deze opmerking teweeg brengt. "Wie is jouw vriendin dan? Kunnen we gaan kijken?" Samen gaan we de begraafplaats op en ik wijs haar de plek aan waar mijn vriendin L begraven ligt. Dan stromen de tranen over mijn wangen. Het voelt zo dubbel om hier met mijn kleuter te zijn. Ik mis mijn vriendin nog iedere dag en ik vind het verdrietig dat ze mijn man nooit heeft ontmoet en onze dochter niet heeft gekend. Ze was vast een ontzettend lieve tante voor haar geweest. Maar het voelt ook fijn om over haar te kunnen vertellen tegen mijn meisje. "Weet je dat jouw tweede naam naar L is vernoemd?" ze straalt trots. "Mama ik voel mij een beetje verdrietig hier vanbinnen..." ze legt haar handje ter hoogte van haar hart. Kinderen kunnen al precies aanwijzen waar dat verdriet zit. "Ik voel dat ook" beaam ik. "Maar als ik L heel erg mis, dan kan ik gelukkig nog wel aan haar denken want dan zit ze ook hier in mijn hart" vertel ik haar.
Het bezoek aan de begraafplaats heeft veel indruk op onze kleuter gemaakt. Dagen later begint ze soms uit het niets weet over L. In het begin schrik ik daarvan en raak ik soms weer emotioneel. Maar als ze na een paar keer vraagt "mama moet je weer huilen als je aan L denkt?" schud ik mijn hoofd. "Nee want ik vind het ook fijn om over haar te praten dus dan hoef ik niet altijd te huilen". Het is mooi dat ik haar op deze manier kan leren hoe je met rouw om kunt gaan.
We komen regelmatig langs de begraafplaats. "Daar is jouw vriendin hè?" zegt ze nu altijd. Ik vind dat heel mooi. L heeft mijn dochter helaas nooit leren kennen. Maar mijn dochter kent L nu wel en ze zal voor altijd ook in haar hart zitten.
*Ter ere van alle mooie herinneringen aan mijn lieve vriendin die zondag 37 zou zijn geworden